Brak możliwości wszczęcia egzekucji na podstawie przedawnionego tytułu wykonawczego

Jedną z naczelnych zasad postępowania egzekucyjnego, jest zasada oddzielenia tego postępowania od postępowania rozpoznawczego, której to emanacją jest unormowanie skodyfikowane w art. 804 k.p.c. Zasada ta ograniczona jest zarówno kwestiami wynikającymi z literalnej wykładni art. 804 § 1 k.p.c., jak i art. § 2. Skutkuje ona zakazem badania przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego pod względem jego zasadności oraz wymagalności w zakresie zobowiązania nim stwierdzonego. Przepis ten był przez komorników sądowych wykorzystywany w celu ograniczania swojej kognicji poza dokonywaniem zajęć i prowadzenia egzekucji w ramach postępowania egzekucyjnego, cedując podejmowanie decyzji na sądy nadzorujące egzekucję po złożeniu skargi przez którąkolwiek ze stron postępowania.

Jednakże prawidłowo oceniana była kwestia konieczności wszczynania postępowań egzekucyjnych w oparciu o przedawnione tytuły wykonawcze. Dopiero zmiana wprowadzona wejściem w życie unormowania zawartego w art. 804 § 2 k.p.c. umożliwiła badanie przez organy egzekucyjne przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym. W przypadku złożenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w celu wykonania takiego tytułu wykonawczego komornik sądowy ma obowiązek odmówić wszczęcia egzekucji. To na wierzycielu od teraz spoczywa obowiązek wykazania, iż zaistniały przesłanki przerywające bieg przedawnienia, a w szczególności fakt prowadzenia poprzednio postępowania egzekucyjnego przez inny organ egzekucyjny, które to zostało umorzone.

W przypadku wszczęcia postępowania egzekucyjnego w oparciu o przedawniony tytuł wykonawczy dłużnikowi przysługuje uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 825 pkt 1¹ k.p.c. Nierzadko komornik nie jest w stanie zweryfikować podstawy umorzenia postępowania egzekucyjnego, gdyż wzmianka o tym nie była umieszczana na tytule wykonawczym, a ma ona wpływ na skuteczność przerwania biegu przedawnienia, w szczególności, gdy wierzyciel sam wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Konieczne może się okazać przedłożenie aktualnemu komornikowi postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego celem wykazania podstawy prawnej umorzenia. Pomimo tego, zmiana ta znacznie ułatwiła umarzanie postępowań prowadzonych w oparciu o przedawnione tytuły wykonawcze. Dotychczas umorzenie takiego postępowania, w przypadku braku woli wierzyciela, było możliwe tylko w przypadku prawomocnego pozbawienia tytułu wykonawczego przez sąd. Wiązało się to z koniecznością wystąpienia z powództwem przez dłużnika przeciwko wierzycielowi, natomiast samo wniesienie powództwa nie skutkowało zawieszeniem postępowania egzekucyjnego, a sąd zasadniczo mógł pozbawić tytuł wykonawczy wykonalności, jeżeli zobowiązanie w nim stwierdzone nie zostało wyegzekwowane.

Wcześniejsze rozwiązanie niemal uniemożliwiało umorzenie postępowań egzekucyjnych na wskutek pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, w przypadku dłużników posiadających majątek do którego można byłoby skierować egzekucję – w szczególności w postaci wierzytelności na rachunku bankowym. Zobowiązanie bowiem było spełniane na wskutek wyegzekwowania należności zanim sąd zdążył rozpoznać wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Obecnie Komornik po otrzymaniu wniosku przed dłużnika obligatoryjnie umarza takie postępowanie egzekucyjne, a odmowa umorzenia, gdy wniosek jest zasadny podlega zaskarżeniu w drodze skargi na czynności komornika.